Legiony czynią, legiony bronią...
Legiony powstały z istniejących przed I wojną światową zbrojnych organizacji polskich i formacji strzeleckich na terenie zaboru austriackiego. Miały być one przeznaczone do walki z wojskami rosyjskimi u boku sił austro- węgierskich. Po 16 sierpnia 1914 roku ich działanie stało się legalne. Dlatego też 27 sierpnia 1914 roku Austro- Węgry ogłosiły powstanie dwóch legionów polskich. Utworzono Legion Wschodni we Lwowie i Legion Zachodni w Krakowie. W połowie grudnia 1914 roku z oddziałów dowodzonych przez Józefa Piłsudskiego utworzono I Brygadę Legionów Polskich.
To właśnie I Brygada jest chwalona w pieśniach, a jej hymn My Pierwsza Brygada stał się hymnem legionów. Jej losy są związane z Piłsudskim, a szlak bojowy zaznaczył się wieloma bitwami, w tym jedną z ważniejszych, jak miała miejsce pod Kostiuchnówką (4-6 lipca 1916 roku).
To także Piłsudski był inicjatorem odmówienia przysięgi władzom niemieckim w lipcu 1917 roku. Wydarzenia te nazwane zostały kryzysem przysięgowym. Wynikał on z odmowy złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec przez żołnierzy Legionów, a głównie I i III Brygady. W efekcie legioniści, którzy odmówili złożenia przysięgi zostali internowani w obozach, a Piłsudski został aresztowany i osadzony w twierdzy w Magdeburgu. Po odzyskaniu niepodległości żołnierze i oficerowie I Brygady zorganizowali 1 Dywizję Piechoty Legionów.
Czyn legionowy głęboko zapisał się w naszej narodowej świadomości. Stał się mitem założycielskim odrodzonego z niewoli państwa. Przesłanie czynu legionowego- wiary w sens walki, w zwycięstwo, w odzyskanie niepodległości- podtrzymywało też na duchu pokolenie Kolumbów, które 20 lat później musiało zmagać się z hitlerowskim i sowieckim najazdem. Wreszcie depozyt legionowej tradycji przekazany został w ręce ludzi Solidarności, którzy w sierpniu 1980 roku raz jeszcze mieli odwagę uwierzyć, że wolność może zwyciężyć na przekór potęgom, ich armiom i czołgom.
